Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Voor het kwantificeren van de risico 's maken we gebruik van bandbreedtes zodat het gebruik van PM wordt voorkomen. In totaal identificeerden we 40 risico's. Voor de leesbaarheid van deze paragraaf beschrijven we in het risicoprofiel alleen de risico's waarvan het financiële effect groot en de kans dat het risico zich voordoet ook groot of zeer groot is. Voor de bepaling van het weerstandsvermogen rekenen we wel alle risico's door.  Dit doen we met behulp van een Monte Carlo simulatie, die we ook gebruiken voor het bepalen van de benodigde risicoreserve voor de grondexploitatie. De uitkomst van de Monte Carlo simulatie voor de risico's, exclusief grondexploitatie, is 12.058.968 euro. Het risicoprofiel van de grondexploitatie is 9.982.000 euro, waardoor het totale risicoprofiel van de gemeente 22.040.968 euro bedraagt.

Ontwikkelingen met mogelijke risico's waarvan het effect nog niet goed is in te schatten
Op dit moment spelen in de wereld en in de maatschappij grote zaken die bedreigend kunnen zijn voor de economie en het menselijk welbevinden. Denk aan de Oekraïne oorlog, wereldwijde vluchtelingenstromen en klimaatontwikkeling en de maatschappelijke en economische onrust die daardoor ontstaat. Ook zijn de lange termijn effecten van de Coronacrisis nog onvoldoende duidelijk. Er is een tekort aan woningen dat maatschappelijke onrust voedt. Dichtbij voelen bedrijven en gezinnen de effecten van de hoge energieprijzen. De onrust kan leiden tot een toename van financiële en psychische problemen. De omvang van deze risico's kunnen we nog niet goed duiden, maar dat er gevolgen zijn voor de gemeentelijke financiën is zeer aannemelijk.
Daarnaast hebben we in Nederland op dit moment te maken met een demissionair kabinet en aangekondigde verkiezingen. Mede als gevolg van de hiervoor genoemde ontwikkelingen heeft het Rijk ook een bezuinigingsopgave, waarvan het effect op onze gemeentelijke begroting nog niet duidelijk is.

Geïdentificeerde grote risico's

 
Toelichting risico's
Sanering komt voor rekening van gemeente
Bij de milieusanering in Spijk is er een risico dat de gemeente probleemeigenaar wordt. De kosten voor het uitvoeren van de sanering kunnen hoog zijn. Dat heeft impact op het weerstandsvermogen van de gemeente. De gemeenteraad besloot daarom op 27 juni 2023 om een tijdelijke impuls in de vorm van een lening voor de toekomstige gebiedsontwikkeling op het gebied van sport, toerisme en recreatie en energietransitie in combinatie met het oplossen milieuprobleem in Spijk aan te merken als een publieke taak. Op grond hiervan heeft het college besloten om een samenwerkingsovereenkomst met The Dutch en ESG aan te gaan waarin nadere afspraken zijn gemaakt over de doelen, samenwerking en de termijn van realisatie van de aangemerkte projecten waaronder het oplossen van het milieuprobleem. Voor het verstrekken van de lening is een overeenkomst tot geldlening vastgesteld met een aantal waarborgen indien de afspraken of terugbetaling niet nagekomen worden. Een belangrijke waarborg is het hypotheekrecht dat de gemeente kan opeisen. De lening wordt over een termijn van 7 jaar terugbetaald. Met het verstrekken van de lening en het sluiten van de samenwerkingsovereenkomst zijn er voor de gemeente zekerheden ingebouwd dat de partijen ESG en The Dutch het milieuprobleem gaan oplossen waardoor de maatschappelijke risico’s worden verminderd. Vanwege de samenwerkingsovereenkomst en de startfase van de samenwerking verlagen we voor de begroting de kans van optreden van het risico van 70% naar 50% en het bedrag naar een verwachte waarde van 5 miljoen en een maximale waarde van 15 miljoen euro.

Hogere lasten als gevolg van te betalen Vennootschapsbelasting
De grondexploitatie is een economische activiteit. Over winsten op deze activiteit moeten we vennootschapsbelasting betalen. Op basis van de grondexploitatieberekeningen zoals die nu aanwezig zijn, vanuit het MPG 2023, (waarbij de opbrengsten en kosten over meerdere jaren worden geraamd) verwachten we over 2024 een fiscale winst van 3.800.000 euro worden gemaakt, hetgeen dan leidt tot een verwachte vpb-last van 966.000 euro. Vanwege de onzekerheid van het bedrag en de mogelijkheden om het te betalen bedrag te verminderen, nemen we dit bedrag op als risico. Met een kans van 50% dat het risico zich voordoet.

Personeelstekorten bij zorgaanbieders
De krapte op de arbeidsmarkt in de zorgsector is urgent en dagelijks voelbaar. Het risico bestaat dat de formatie niet op orde is, er gaten vallen en afgesproken prestaties om die reden niet kunnen worden gerealiseerd. Wij zien hierdoor wachtlijsten bij zorginstellingen ontstaan. Omdat de gemeente verantwoordelijk is voor die cliënten die nog niet door de instellingen geholpen kunnen worden lopen de wachtlijsten bij het gemeentelijk Team Sociaal óók op. Hierdoor kunnen ook de problemen van de cliënten veranderen met onvoorspelbare financiële effecten. Een oplossing, die we kunnen inzetten en ook extra geld kost, is het extra inhuren van capaciteit bij Team Sociaal. De kans van optreden van het risico is zeer groot, 90%.

Niet realiseren door Rijk opgelegde bezuinigingen
Het Rijk verwacht dat gemeenten 1 miljard euro kunnen besparen op jeugzorg (overeengekomen dossiers met VNG). Wij weten niet welke dossiers dit zijn en boeken de besparing nu ook in als te realiseren. Feitelijk is dit een ophoging van de taakstelling waarvoor eventueel een beleidsaanpassing nodig is. Aandeel West Betuwe loopt op van 790.000 euro in 2024 tot ruim 2 miljoen euro in 2027. We schatten de kans dat de besparing niet gerealiseerd wordt op hoog, 70%

Hogere lasten als gevolg van de risico analyse van de AVRI
Het voornaamste risico bij de AVRI heeft te maken met de afkoop stortplaats. Dit risico kan niet worden verwerkt in de afvalstoffenheffing, maar moet door de deelnemende gemeenten worden gedragen. Momenteel vinden er besprekingen plaats tussen de provincies en het Rijk, over de positie van het Rijk. Als het Rijk bereid is om bij calamiteiten als vangnet te dienen,  zijn naar verwachting veel bezwaren van de provincies weggenomen. Dan staat niets de vorming van een landelijk fonds meer in de weg.Het aandeel van de gemeente West Betuwe in dat bedrag is maximaal 500.000. De kans dat dit risico optreedt, schatten wij op gemiddeld, 50%.

Niet kunnen invullen openstaande vacatures noch kunnen inhuren
Door de krapte op de arbeidsmarkt voor werkgevers blijven vacatures (langdurig) openstaan. Dit veroorzaakt regelmatig de nodige inzet van inhuurpersoneel. Daar waar ook inhuur niet beschikbaar is leidt dit tot een hogere belasting van collega’s met als gevolg een risico op verzuim en niet uitgevoerde werkzaamheden. Ofwel tot hogere kosten van inhuur. De kans is zeer groot dat dit risico zich voordoet. Momenteel en de komende jaren blijft de arbeidsmarkt voor werkgevers erg moeilijk. Indien er gemiddeld 4 vacatures niet of langdurig niet ingevuld kunnen worden dient rekening te worden gehouden met dubbele loonkosten (het beschikbare vacaturegeld is reeds begroot). Mocht als gevolg van de niet ingevulde vacatures verzuim bij eigen personeel ontstaan door verhoogde werkdruk zal het verzuimpercentage stijgen. Het totale risico loopt op tot 500.000 euro. Omdat we sinds 2023 actief inzetten op het nieuwe concept Flexibele kern en uitgebreide arbeidscommunicatie schatten we de kans dat het risico optreedt op 50%.

Verlofstuwmeer personeel
Vanwege de fusie en de hoge werkdruk heeft een aantal medewerkers een stuwmeer aan bovenwettelijke verlofuren opgebouwd. Hiervoor hebben we, met uitzondering van het aandeel dat actief gespaard wordt, geen voorziening of reserve opgenomen. In totaal bedraagt het stuwmeer aan het einde van 2022 in geld een bedrag van 1.200.000 euro. Niet alle medewerkers zullen dit stuwmeer in 2022 opnemen, daarom schatten we de kans dat dit risico zich voordoet op 25%.

Derving legesinkomsten door invoering Wet kwaliteitsborging bouw
Op 1 januari 2024 treedt (gekoppeld aan de Omgevingswet) de Wet kwaliteitsborging bouw (Wkb) in werking. Deze Wkb heeft tot gevolg dat gemeenten (of uitvoeringsdiensten) voor omgevingsvergunningsaanvragen in gevolgklasse 1 de bouwtechnische toets niet meer uitvoeren, wat leidt tot minder verhaalbare legeskosten. Uit berekeningen (op basis van huidige hoeveelheid aanvragen) blijkt dat dit leidt tot een structurele derving van 250.000 tot 500.000 euro per jaar. Mogelijk wordt (een deel van) de derving van de leges door de Wkb door het Rijk gecompenseerd. Dat wordt een half jaar voor inwerkingtreding van de wet bekendgemaakt. De kans dat dit risico zich daadwerkelijk voordoet, waarderen we daarom op 50%.

Ontdekken van drugslabs en hennepkwekerijen
Door toegenomen drugscriminaliteit en het opsporen van ondermijningsactiviteit in combinatie met de meldingsbereidheid via Meld Misdaad Anoniem (MMA) is de kans groter dat drugslabs en hennepkwekerijen ontdekt worden. Dit gaat gepaard met hogere handhavingskosten en mogelijke kosten van sanering die niet verhaald kunnen worden.  We schatten het risico in omvang op een bedrag tussen 250.000 en 500.000 euro. Aangezien het aantal ontdekte drugslabs in het afgelopen jaar beperkt was, verlagen we de kans dat het risico zich voordoet naar 70%.

Instandhoudingsbijdrage gemeente is te laag
De in het verleden gemaakte afspraak over de bijdrage aan de Burcht van Haeften is bepaald op een te rooskleurige voorstelling van zaken, zonder onderbouwing. Daarom is de exploitatie van de Burcht van Haeften nader onderzocht. De uitkomsten van dit onderzoek worden vertaald naar nieuwe afspraken, waarbij nog de vraag is welke inbreng het bestuur van de Burcht  kan doen en wat de gemeente kan bijdragen.

Risico' s  grondexploitatie
Naast de risico’s in de tabel is voor de grondexploitatie berekend welke risicoreserve nodig is. Deze berekening is gemaakt op basis van een zogenoemde Monte Carlo simulatie, waarbij de risico's veelvuldig worden doorgerekend. Op de uitkomst van die berekening passen we geen weging meer toe.  In het meerjarenprogramma grondexploitatie (MPG) is hiervoor een bedrag berekend van in totaal 9.982.000 euro. Hiervan is een bedrag van 4.275.000 berekend voor de risico's van bedrijventerreinen, voornamelijk Hondsgemet noord. Voor 5.707.000 zijn er risico's bij de woningbouwprojecten. Dit risicobedrag betreft voornamelijk De Plantage en Molenblok. Ook hier zien we een forsere toename in bepaalde risico’s, zoals enorme kostenstijgingen mede veroorzaakt door de oorlog in Oekraïne, rentestijgingen door de Europese Centrale Bank en risico’s met betrekking tot de verkeerssituatie rondom de provinciale weg, met alle mogelijke vertragingen als gevolg. Er is een algemene reserve grondexploitatie, die de risico’s in de grondexploitatie grotendeels afdekt.