Algemeen

De begroting 2024 is de tweede begroting van het huidige college van B&W van West Betuwe. Een begroting met een nieuwe programma-indeling en met een nieuwe paragraaf kerngericht begroten. In deze begroting presenteren we de uitgaven en inkomsten voor het volgende jaar, maar ook voor de drie daarop volgende jaren. In deze begroting zijn de effecten van de perspectiefnota 2024 opgenomen. In 2024 geven wij naar verwachting ongeveer 173 miljoen euro uit om de ambities voor West Betuwe te realiseren. Tegenover deze uitgaven staan ongeveer 173 miljoen euro aan inkomsten, waardoor de begroting 2024 nagenoeg in evenwicht is.

Het financiële beeld
In de begroting staat wat we volgend jaar willen bereiken, wat we daar voor gaan doen en wat dit ons gaat kosten. Deze begroting gaat vooral over 2024. Wanneer de gemeenteraad de begroting vaststelt, wordt daarmee formele goedkeuring gegeven tot het doen van uitgaven in het jaar 2024. De begroting bevat naast informatie over het jaar 2024 ook informatie over de jaren 2025 tot en met 2027. De informatie over de jaren 2025 tot en met 2027 noemen we de ‘meerjarenbegroting’. De meerjarenbegroting gaat ter kennisname naar de gemeenteraad en geeft context voor de gemeenteraad bij de vaststelling van de Begroting 2024. Wel is het bij de meerjarenbegroting van belang dat we meerjarig een reëel en structureel evenwicht presenteren, zoals volgt uit de voorschriften van het BBV.

VNG Resolutie 'Naar een rechtvaardig, duurzaam en solide meerjarig financieel perspectief"
Op de Algemene Ledenvergadering van de VNG van 14 juni jl. is de resolutie ‘Naar een rechtvaardig, duurzaam en solide meerjarig financieel perspectief’ met grote meerderheid aangenomen. Naar aanleiding van deze resolutie heeft de VNG een begrotingsadvies uitgewerkt. Het begrotingsadvies bestaat uit twee onderdelen:

• Presenteer voor 2024 en 2025 van de meerjarenraming 2025-2027 een sluitende begroting;
• Breng de lasten in de meerjarenramingen voor 2026 en 2027 in beeld, in de vorm van een realistische begroting. Baseer deze op het huidige takenpakket, de noodzakelijke investeringen, de inflatie, de stijgende rente, de ambities uit uw coalitieakkoord en geschatte mee- en tegenvallers. Naar verwachting zullen de meerjarenramingen 2026 en 2027 dan duidelijk tekorten aangeven.

Op grond van artikel 189 van de Gemeentewet ziet de gemeenteraad erop toe dat de gemeentebegroting structureel en reëel in evenwicht is. Hiervan kan de gemeenteraad afwijken indien aannemelijk is dat het structureel en reëel evenwicht in de begroting in de eerstvolgende jaren tot stand zal worden gebracht. Met het presenteren van een tekort in de laatste twee jaren, maar een sluitende begroting voor 2024, kunnen de toezichthouders naar onze overtuiging dan ook nog steeds tot een positief oordeel komen.

Wij volgen het advies van de VNG. We presenteren voor de jaren 2024 en 2025 een sluitend perspectief maar een begrotingstekort voor de jaren 2026 en 2027.

Van Perspectiefnota 2024 naar Begroting 2024

Onderstaand financieel perspectief is het resultaat van de Perspectiefnota 2024.

Toelichting mutaties Perspectiefnota 2024
In de Begroting 2024 is het volgende nieuw beleid vanuit de Perspectiefnota 2024 opgenomen:
 
Nieuw beleid structureel

Nieuw beleid incidenteel

Autonome ontwikkelingen
Na de Perspectiefnota 2024 hebben zich een aantal autonome ontwikkelingen voorgedaan die we verwerkten in de begroting 2024.

Toelichting mutaties autonome ontwikkelingen

1. Griffie-formatieuitbreiding
De werkgeverscommissie heeft per 1 september 2022 besloten tot een uitbreiding van de formatie van de Griffie. Deze was echter nog niet structureel in de meerjarenbegroting verwerkt.

2. Vervallen rentetoevoeging voorziening Hondsgemet Noord
In de concept versie van de jaarrekening 2022 was een verliesvoorziening getroffen voor de grondexploitatie Hondsgemet-Noord. In de definitieve versie was deze voorziening niet meer nodig en daarmee ook de jaarlijkse rentetoevoeging van 2 procent niet meer.

3. Actualisatie Meicirculaire 2023 (ten opzichte van de perspectiefnota 2024)
In de eerste bestuursrapportage 2023 en daarmee ook de perspectiefnota 2024 verwerkten we de structurele effecten van de meicirculaire 2023. Na vaststelling door de raad van beide documenten zijn er nog aanpassingen gedaan met financiële consequenties. Deze actualisatie is verwerkt in de meerjarenbegroting.

4. Jeugdgelden actualisatie hervormingsagenda
In de eerste bestuursrapportage 2023 en daarmee ook de perspectiefnota 2024 verwerkten we de (indicatieve) structurele effecten van de hervormings-agenda jeugd. Na vaststelling door de raad van beide documenten zijn er nog aanpassingen gedaan met financiële consequenties. Deze actualisatie is verwerkt in de meerjarenbegroting. De nadelen in 2026 en 2027 worden voor respectievelijk 168.000 euro en 28.000 euro veroorzaakt door een hogere inhouding door het rijk voor de uitvoeringskosten van het ministerie van VWS voor de hervormingsagenda. Het restant komt door een lager (verwacht) besparingspotentiaal.

Taakstellingen in de begroting
In de begroting zijn, door de raad vastgestelde taakstellingen, opgenomen. Hieronder is een overzicht opgenomen van deze taakstellingen. Voor het realiseren van deze taakstellingen zijn plannen gemaakt. Echter bestaat het risico dat niet alle taakstellingen in zijn geheel gerealiseerd worden. Indien hier sprake van is, wordt dit tijdelijk opgevangen in het weerstandsvermogen.

Hierbij presenteren we het financiële effect van het schrappen van de taakstellingen Jeugdzorg en Omvang college, zoals geamendeerd door de raad. Het overzicht saldo begroting 2024 na amenderingen inzien

Voor een uitgebreide toelichting van de taakstellingen wordt verwezen naar de paragraaf Taakstellingen en belangrijke stelposten.

Grote opgaven met verwachte financiële impact
Ook zien we op lokale en (inter)nationale schaal grote maatschappelijke opgaven waarvoor in deze perspectiefnota nog geen (extra) financiering wordtgevraagd, maar die wel te verwachten valt. Het gaat bijvoorbeeld om vraagstukken als het bestrijden van het woningtekort onder zeer ingewikkeldemarktomstandigheden. Maar ook de transitie van het landelijk gebied als gevolg van (inter)nationaal beleid én inspelend op de klimaatvraagstukken entoenemende verantwoordelijkheid om passend te voorzien in huisvesting en ondersteuning voor zorgbehoevende inwoners, spoedzoekers ennieuwkomers. De verwachting is dat hier extra financiële inspanningen van de gemeente voor nodig zijn bovenop wat nu al gedaan wordt.Besluitvorming hierover wordt in 2024 apart aan de raad voorgelegd. Het is met de komende verkiezingen niet duidelijk of en, zo ja, hoeveel de nieuwe regering voor  het realiseren van deze grote opgaven extra middelen aan de gemeente gaat toekennen. Denkbijvoorbeeld aan het investeren in de ambtelijke organisatie of het doen van strategische aankopen. De inzet van gemeente en VNG is dat het Rijkfinancieel gaat bijdragen

De begroting structureel en reëel in evenwicht
In de Gemeentewet is opgenomen dat onze begroting structureel en reëel in evenwicht moet zijn. In artikel 189 (tweede lid) is opgenomen dat: “De raad ziet erop toe dat de begroting structureel en reëel in evenwicht is. Hiervan kan hij afwijken indien aannemelijk is dat het structureel en reëel evenwicht in de begroting in de eerstvolgende jaren tot stand zal worden gebracht.”

Structureel evenwicht
Onze begroting is structureel in evenwicht wanneer we de structurele lasten dekken door structurele baten. Er is sprake van een structureel tekort wanneer de structurele baten niet toereikend zijn om de structurele lasten te dekken, dus wanneer structurele lasten worden gedekt met incidentele baten.

In het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) is deze bepaling verder uitgewerkt. Zo is in het BBV opgenomen op welke wijze gemeenten (en provincies) het structurele saldo moeten berekenen, en is opgenomen op welke wijze het structurele saldo moet worden toegelicht in de begroting en in het jaarverslag.

In het algemeen geldt dat een gemeente structurele taken uitvoert en daarvoor structurele baten en lasten raamt in de begroting. Structurele lasten en baten zijn dus de regel. Incidentele lasten en baten, bijvoorbeeld voor eenmalige zaken of (meerjarige) projecten of subsidies met een tijdelijk karakter, zijn de uitzondering. Het BBV bepaalt dat de uitzonderingen (dus de incidentele baten en lasten) in beeld worden gebracht en worden toegelicht.

Het BBV schrijft voor dat voor alle jaren van onze meerjarenbegroting een structureel saldo moet worden berekend. In deze begroting dus voor de jaren 2024 tot en met 2027. Het begrip ‘structureel evenwicht’ moet hierbij voor het jaar 2024 altijd in samenhang worden bezien met de meerjarige ontwikkeling, zoals
ook wordt aangegeven in de Gemeentewet. Een structureel tekort in 2024 is in wezen niet erg, zolang het structurele evenwicht (of overschot) aan het eind van de meerjarentermijn wordt bereikt.

Het structurele saldo wordt hier uitgedrukt in euro’s. Het structurele saldo kan echter ook uitgedrukt worden als percentage van de batenkant van de begroting (de batenkant exclusief reserves), dan wordt het de ‘structurele exploitatieruimte’ genoemd. De structurele exploitatieruimte is een verplicht kengetal vanuit het BBV, en is opgenomen in de paragraaf over het Weerstandsvermogen.

In onderstaande tabel is de opbouw van het structurele saldo inzichtelijk gemaakt.

Uit de tabel blijkt dat onze begroting structureel niet sluitend is voor 2026 en 2027. Dit betekent dat de structurele lasten niet worden opgevangen door structurele baten. De incidentele baten en lasten worden in een afzonderlijke bijlage toegelicht.

Reëel evenwicht
Voor het bepalen van het reëel evenwicht is het verder van belang om inzicht te hebben in de volgende onderwerpen:

Wijze raming van algemene uitkering uit het gemeentefonds
De financiële effecten van de meicirculaire 2023 zijn in de begroting verwerkt. Hierbij is rekening gehouden met de accresontwikkelingen zoals door de beheerders van het gemeentefonds aangegeven. In onze ramingen is structureel rekening gehouden met een bedrag van 560.000 euro voor de onderschrijding van het BCF-plafond indien de gemeenten en provincies minder declareren bij het BTW-compensatiefonds dan geraamd. Dit is 75 procent van het door de provincie toegestane bedrag. Daarnaast is rekening gehouden met de extra gelden voor de jeugdzorg na 2025 die structureel (nog) niet door het rijk zijn toegekend, maar al wel structureel zijn gereserveerd op de rijksbegroting. Voor 2026 en 2027 houden we rekening met een bedrag van respectievelijk 579.000 euro en 430.000 euro.

Overzicht baten en lasten jaarschijf 2024 (inclusief reservemutaties) uitgesplitst naar programma